Terra (LUNA) Nedir?

Terra, Cosmos SDK kullanılarak inşa edilmiş ve sabit coinlerin yaratılmasında uzmanlaşmış bir blockchain ağıdır. Rezerv olarak itibari para ya da aşırı teminatlandırma kullanılmaz. Bunun yerine, her bir Terra sabit coini ağın yerel tokeni LUNA’ya dönüştürülebilirdir.

LUNA, token sahiplerinin ağ ücretlerini ödemesine, yönetişime katılmasına, Tendermint Delegated Proof of Stake mutabakat mekanizmasında staking yapmasına ve sabit coinleri endekslemesine imkan tanır.

TerraUSD (UST) gibi bir sabit coini endekslemek için, LUNA’nın USD değeri UST tokenlerle 1’e 1 oranda dönüştürülebilirdir. Örneğin, UST’nin fiyatı 0,98 USD ise arbitraj yapanlar 1 UST’yi 1 USD ile takas ederek 2 sent kazanır. Bu mekanizma hem UST talebini artırır hem de UST’ler yakıldığı için arzı azaltır. Böylece sabit coin endeks oranına geri döner.

UST, 1 USD’nin üzerine çıktığında, örneğin 1,02 USD olduğunda ise arbitraj yapanlar 1 USD’lik LUNA’yi 1 UST’ye çevirir ve 2 sent kazanır. Hem UST arzı yükselir hem de UST talebi azalır. Böylece fiyat, endeks oranına geri döner.

Doğrulayıcılar ve delegatörler, sabit coinin oynaklığını azaltmanın dışında ödül kazanmak için de LUNA stake eder. Bu iki grup, ağın güvenli tutulması ve işlemlerin onaylanmasında önemli bir rol oynar.

Binance üzerinden LUNA alabilir ve tokenlerinizi tutabilir, stake edebilir ya da Terra blockchain ağının resmi cüzdanı ve panosu olan Terra Station’ın yönetişimine katılabilirsiniz.

Giriş
Sabit coin severler, nereye yatırım yapacaklarına karar verirken artık birden fazla seçenekten birini tercih edebilir. Bu seçenekler yalnızca itibari para destekli sabit coinlerden de oluşmamaktadır. Sabit coinlerin endeksini korumasını sağlamanın yolları üzerine denemeler yapan farklı birçok yöntem ve ağ vardır. Terra da sabit coinlere ve geliştiricilerin kendi endeksli tokenlerini yaratmak için kullanabileceği araçlara yönelik benzersiz bir yaklaşım geliştiren projelerden biridir.

Terra ne yapar?
Terra, kullanıcıların itibari para birimlerine endeksli sabit coinler yaratmasına imkan tanıyan bir blockchaindir. Bu coinler en temelde ağın senyoraj mekanizmasını kullanır. Ağ, 2018 yılında Terraform Labs’den Do Kwon ve Daniel Shim tarafından kurulmuştur ve mutabakat mekanizması olarak Tendermint Delegated-Proof-of-Stake’i (DPoS) kullanır. Terra, farklı birçok sabit coin türünün yaratılması için akıllı sözleşme özelliği sunar.
Proje, Asya piyasalarında e-ticaret için popülerdir ve genel merkezinin yer aldığı Güney Kore’de büyük bir kullanıcı tabanına sahiptir. Örneğin, Moğolistan’daki taksi kullanıcıları bazı şoförlere Moğolistan tugrikine endeksli Terra MNT sabit coiniyle ödeme yapabilir. Platform üzerinde çıkarılan tokenler Terra para birimleri olarak bilinir ve ağın yönetişim ve hizmet yerel tokeni LUNA’nın yanı sıra kullanılır. Terra ve LUNA, birbirlerini tamamlayan bir ilişkiye sahiptir.

Terra’nın ABD Doları, Güney Kore Wonu, Euro ve diğer birkaç para birimine endeksli sabit coinleri mevcuttur. Proje, platform üzerinde çıkarılan sabit coinlerle kısa bir süre içinde büyük bir popülerlik kazanmıştır. Bu makalenin yazıldığı tarih itibarıyla TerraUSD, piyasa değeri bazında en büyük beşinci sabit coin konumundadır.

Terra sabit coinleri nelerdir?
Terra ağındaki sabit coinler, itibari para destekli sabit coinleri ve kripto destekli sabit coinleri teminatlandırmak için farklı bir yöntem kullanır. Teminatlandırılmış sabit coinler genellikle coin sahibinin elindeki sabit coinleri eşit miktarda itibari parayla ya da bir miktar kriptoyla takas etmesine imkan tanır. Denetime tabi ABD Doları rezervlerine sahip BUSD’nin kullandığı yöntem budur. Aynı şey, aşırı teminatlandırılmış kripto paralarla destekli DAI için de geçerlidir.
Fakat Terra’nın sabit coinleri, arzlarını kontrol etmek için algoritmik yöntemler kullanır. Her bir sabit coin, yönetişim ve hizmet tokeni LUNA ile desteklidir ve takas edilebilirdir. Terra, sabit coinleriyle LUNA arasında takas yapmak isteyen kişiler için bir karşı taraf olarak hareket eder ve yapılan takas işlemi iki tokenin arzını etkiler.

Terra sabit coinleri nasıl çalışır?
Endeks değerine göre 100 UST’ye denk olan 100 USD’lik TerraUSD (UST) çıkarmak istediğinizi varsayalım. UST çıkarmak için eş değer tutarda LUNA tokeni dönüştürmeniz gerekecektir. Daha sonra Terra, sunduğunuz tokenleri yakacaktır. Dolayısıyla, LUNA’nın fiyatı coin başına 50 USD ise algoritma 100 UST çıkarmanız için 2 LUNA yakmanızı gerektirecektir. Terra eskiden kendisine sunulan tokenlerin bir kısmını yakarken Columbus-5 güncellemesinin eklenmesiyle artık tokenlerin %100’ünü yakmaktadır.

Terra tokenlerle de LUNA çıkarmak mümkündür. 100 USD değerinde LUNA (2 LUNA) çıkarmak için 100 UST yakmanız gerekir. UST’nin piyasa fiyatı token başına 1 USD olmasa bile coin çıkarmak için çevrim kuru 1 UST’yi 1 USD’ye denk olarak kabul eder. TerraUST’ye fiyat istikrarını sunan bu dönüştürme mekanizmasıdır.

Algoritmanın fiyatı nasıl sabit tuttuğunu tam olarak görebilmek için bir örneği inceleyelim:

1. 1 UST’nin fiyatı, hedeflenen endeks fiyatından 2 sent aşağısı olan 0,98 USD’ye geriler. Fakat Terra sabit coinleri ve LUNA arasındaki tüm dönüştürmelerde 1 UST’nin değeri 1 USD’dir.

2. Arbitraj yapan bir kişi bu fiyat farkını görür ve kar elde etme fırsatını fark eder. 98 USD karşılığında 100 UST alır ve bunu 100 USD’lik LUNA’ya çevirir.
3. Arbitraj yapan kişi 100 USD’lik LUNA’sını tutabilir ya da itibari paraya çevirerek karını alabilir. 2 USD çok yüksek bir meblağmış gibi gözükmese de daha büyük ölçekte daha yüksek karlar elde edilebilir. Tokenleri çıkarma fiyatı ve tokenlerin değeri arasındaki farka senyoraj adı verilir.

Peki bu süreç fiyatı nasıl 1 USD’de sabit tutar? Öncelikle, arbitraj yapanların UST’ye yönelik talebinin artması UST’nin fiyatını yükseltir. Terra, LUNA’ya dönüştürme sırasında UST’leri yakarak UST arzını azaltır ve fiyatını yükseltir. 1 UST’nin fiyatı 1 USD’ye ulaştığında arbitraj fırsatı da kapanır.

UST’nin fiyatı 1 USD’nin üzerine çıktığında da aynı sürecin tersi işler. Başka bir örneği daha inceleyelim.

1. UST’nin fiyatı 1,02 USD’ye yükselir ve arbitraj yapanlar için yine bir kar fırsatı doğar.

2. Arbitraj yapanlar 100 USD’lik LUNA alır ve bunu USD’ye çevirerek 102 USD elde eder. Terra, LUNA’ları yakar ve UST arzı artar.

3. Yüksek fiyatından dolayı UST’ye yönelik talebin azalmasının da eklenmesiyle UST fiyatı 1 USD’ye geriler.

LUNA token, tüm bu süreçlerin ayrılmaz bir parçasıdır ve tüm Terra sabit coinleri için teminat olarak hareket eder. Aşırı teminatlandırma yapmaya gerek yoktur ve token, USD fiyatının oynaklığını dengeler. Birçok açıdan Terra, esnek bir para politikasına sahip bir merkez bankası gibi hareket eder ve para birimlerinin arzını dikkatle kontrol altında tutar. MakerDAO gibi aşırı teminatlandırma kullanan projelerle kıyaslandığında Terra modeli yüksek oranda ölçeklenebilirdir ve daha uygun maliyetlidir.

LUNA nedir?
LUNA, Terra’nın platform üzerinde dört farklı rol üstlenen kripto parasıdır:

1. Gas sistemi dahilinde işlem ücretlerini ödemek için bir yöntemdir (hizmet tokeni).
2. Platformun yönetişim sisteminde yer almanın bir yoludur. LUNA tokenlerinizi stake ederek Terra protokolüne yönelik değişimler için öneriler oluşturabilir ve diğer önerileri oylayabilirsiniz.
3. Terra üzerinde çıkarılan sabit coinlerin fiyatı için oynaklığı dengeler.

4. Ağ işlemlerini yürüten doğrulayıcılar için DPoS mutabakat mekanizmasında stake edilebilir.
LUNA, maksimum bir milyar tokenlik bir hedef arza sahiptir. Ağ bir milyar LUNA’yı aşarsa arz denge seviyesine ulaşana kadar Terra tarafından LUNA yakımı yapılacaktır.

LUNA’nın staking ödülleri
LUNA token sahipleri, tokenlerini Terra ekosisteminin mutabakat mekanizmasında stake edebilir. Kullanıcılar LUNA stake ederek, doğrudan Terra platformundaki takas ücretlerinden elde edilen ödüllerden alır. Kullanıcılar bu ücretleri LUNA ve bir Terra sabit coini arasında geçiş yaptıkları her sefer öder.
Columbus-5 güncellemesinden önce her bir takasın senyorajının bir kısmından da ödül alınmaktaydı. Teoride, yeni sistem yaklaşık %7-9 staking getirisi sunmalıdır. Bu ödüller kullanıcı ve doğrulayıcıların Tendermint DPoS’ta yer alması için bir teşvik sunar. Bitcoin ağında madencilik yapmaya aşinaysanız, kavram benzerdir.

LUNA nasıl alınır?
LUNA, Binance gibi kripto para borsalarından satın alınabilir.
1. Öncelikle Binance hesabınıza giriş yapın ve klasik ya da ileri seviye borsa sayfasına girin. Buraya ana sayfanın üst bölümündeki [Alım Satım] sekmesinden ulaşabilirsiniz.

2. İmlecinizi ekranın sol tarafında yer alan kripto çiftinin üzerine getirerek arama çubuğunu açın.

3. Satın almak için kullanabileceğiniz çiftlerin bir listesini görmek için arama çubuğuna “LUNA” yazın. Biz bu örnekte [LUNA/BNB] çiftini kullanacağız. Siz de bu bağlantıya tıklayarak doğrudan LUNA/BNB çiftine ulaşabilirsiniz.

4. [Spot] sekmesine gidin ve satın almak istediğiniz LUNA miktarını girin. Biz bu örnekte, [Piyasa] emir türünü kullanarak spot fiyattan alım yapmayı tercih ettik. Daha sonra, [Luna Al] düğmesine tıklayarak işlemi onaylayın.

Terra’nın Delegated Proof of Stake mutabakat mekanizması nasıl çalışır?
Terra blockchaini, Cosmos SDK kullanılarak inşa edilmiştir. Dolayısıyla, Tendermint DPoS en uygun seçimdir. Mutabakat mekanizması, Cosmos teknoloji ürünleri kapsamında yer alır ve Proof of Work’ün çevre dostu bir alternatifidir.
Ekim 2021 itibarıyla Terra, işlemleri yürütmek için 130 kişilik bir doğrulayıcı grubu kullanmaktadır. Kullanıcılar (ya da delegatörler), tokenlerini bir doğrulayıcı için stake eder. Bunun karşılığında doğrulayıcı, Bitcoin ağındaki bir madencinin çalışmasına benzer şekilde işlemleri yürüterek ağı güvene alır. Bir delegatör, ağ işlemlerini etkili ve dürüst bir şekilde yürüteceğine inandığı bir doğrulayıcı karşısında LUNA tokenlerini stake eder. Tüm doğrulayıcılar, delegatörlere dağıtacakları ödüller için özel bir yüzde de ayarlayabilirler.

Ayrıca doğrulayıcılar, belirli miktarda LUNA’yı en az 21 günlüğüne kilitlemelidir. Bu sürece bağlama adı verilir. Delegatörler de 21 günlük kilitleme döneminden geçer ve doğrulayıcının kötü niyetli olması durumda stake ettikleri tutarı kaybetme riskini taşırlar.

Örneğin doğrulayıcı, çift harcama işlemlerini yürütebilir ya da yanlış işlemleri dahil edebilir. Bu durumda, doğrulayıcının ödüllerinde bir kesinti yapılabilir, hatta başlangıçta stake edilen (bağlanan) tutarın tamamı kaybedilebilir. Delegatör ve doğrulayıcılara verilen ödüller, işlemler ve airdrop’lardan alınan “Terra vergilerinden” gelir. Her bir delegatörün payı, stake ettiği tutara ve doğrulayıcının komisyon oranına bağlıdır.

Terra Station nedir?
Terra Station, LUNA sahiplerinin fonlarına erişmesine, staking yapmasına ve yönetişime katılmasına imkan tanıyan resmi Terra kripto cüzdanı ve panosudur. Hem mobil cihazlar için uygulama hem de bir tarayıcı uzantısı olarak kullanılabilir.
1. Terra Station panosu; işlem hacmi, staking getirileri ve aktif hesapların sayısı gibi farklı zincir üstü verileri gösterir.

2.Terra Station’ın cüzdanı emanete dayalı değildir. Diğer bir deyişle, özel anahtarlarınıza yalnızca siz erişebilirsiniz. Bir Terra Station cüzdanı açarsanız, kurtarma cümlenizi gizli ve güvenli bir yerde tutmaya özen göstermelisiniz. Bu cümleyi kaybederseniz, fonlarınızı kurtarmanız hiçbir şekilde mümkün olmaz.
3. Yönetişim portalı, yeni öneriler yaratmanıza ve 512 LUNA yatırarak bu önerileri oylama aşamasına geçirmenize imkan tanır. Yeterli fonunuz yoksa diğer kullanıcılar sizin yerinize 512 LUNA yatırabilir. Yeni bir öneri yaratıldığında, diğer LUNA sahipleri oy vermek için tokenlerini stake edebilir.

4. Token stake etme bölümü delegasyon yapmanıza, ödüllerinizi kontrol etmenize, bir doğrulayıcı olarak LUNA bağlamanıza ve DPoS mutabakat mekanizmasının her aşamasında yer almanıza imkan tanır.